Podstawowym dokumentem regulującym ogólne kwestie wolontariatu jest Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 roku o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz.U. 2003, nr 96, poz. 873 ze zm.). Definiuje ona m.in., czym jest wolontariat, kto może być wolontariuszem oraz kto może go organizować. W zapisach prawnych e-wolontariat nie został wyróżniony specjalnymi regułami. Zatem obowiązują zapisy ogólne.

O tym, o czym przede wszystkim trzeba pamiętać w relacji z e-wolontariuszem, to forma współpracy spisana w porozumieniu. Dla świadczeń wykonywanych powyżej 30 dni (czyli dla wolontariatu długoterminowego) sporządzenie porozumienia w formie pisemnej jest obowiązkowe. W porozumieniu należy określić:

• zakres prac wolontariusza,
• sposób i miejsce ich wykonywania,
• czas współpracy,
• warunki rozwiązania porozumienia,
• odpowiedzialność́ wolontariusza (nieobligatoryjne).

Poza ogólnymi zasadami wolontariatu spisanymi w ustawie, warto pamiętać, że w przypadku e-wolontariatu porozumienie często zastępowane jest zapisami w regulaminie danego portalu czy akcji wolontariackiej (zobacz np. regulamin platformy dla zadań dla e-wolontariuszy TuDu.org.plotwiera się w nowej karcie). Dzieje się tak, ponieważ podpisanie porozumienia może trudne do wykonania w projektach masowych, opartych na crowdsourcingu. W takich przypadkach przeczytanie i akceptacja będą warunkiem koniecznym do rozpoczęcia e-wolontariackiej współpracy.

Jeśli współpraca między korzystającym a wolontariuszem trwa krócej niż 30 dni lub jeśli porozumienie między korzystającym a wolontariuszem zostało zawarte na czas nieokreślony, korzystający jest w obowiązku ubezpieczyć wolontariusza od następstw nieszczęśliwych wypadków na okres pierwszych 30 dni współpracy (wolontariusz nie może zwolnić korzystającego z tego obowiązku). Jeśli natomiast porozumienie zostało zawarte na okres dłuższy niż 30 dni, wolontariusz objęty jest ochroną od pierwszego dnia współpracy. Pod warunkiem, że korzystający zawrze z wolontariuszem porozumienie o wykonywaniu świadczeń wolontariackich na piśmie.

Jednocześnie, trzeba podkreślić, że prawo często „nie nadąża” za dynamicznymi zmianami digitalizującego się świata. Nie znamy bezpośrednio przypadku w Polsce, gdy podczas wolontariatu online zdarzył się wypadek i wolontariusz otrzymał odszkodowanie, ani nie posiadamy wiedzy o istnieniu jakiejkolwiek ekspertyzy dotyczącej formalności, jakich wymaga ZUS w przypadku ubezpieczenia dla e-wolontariuszy.

Na początku współpracy e-wolontariusz powinien zostać również powiadomiony o ewentualnym ryzyku dla zdrowia i bezpieczeństwa związanym z wykonywanymi świadczeniami oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami (m.in. jak bezpiecznie korzystać z komputera i Internetu).

Osobnym zagadnieniem jest e-wolontariat w szkole. Centrum Edukacji Obywatelskiejotwiera się w nowej karcie w ramach projektu „Kto na ochotnika? Szkolne programy wolontariatu”, współfinansowanego przez m.st. Warszawa, opracowało kompendium zawierające wszystkie istotne informacje dotyczące rozwoju wolontariatu w szkołach. Pełna publikacja znajduje się na stronie ochotnicy.waw.plotwiera się w nowej karcie. Korzystamy z niego w niniejszym opracowaniu.

Oprócz Ustawy o wolontariacie, regulacje w tym zakresie zawierają także ogólne dokumenty oświatowe. Jest to przede wszystkim Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 roku – Prawo oświatowe (Dz.U. 2017, poz. 59) oraz Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej (Dz.U. 2017, poz. 610, Dz.U. 2017, poz. 356 oraz Dz.U. 2018, poz. 467).

Zgodnie z Ustawą, szkoły muszą tworzyć uczniom i uczennicom możliwość angażowania się w wolontariat. Odpowiednie zapisy dotyczące wolontariatu powinny znaleźć się we właściwych dla każdej placówki aktach prawa wewnątrzszkolnego – obligatoryjnie w statucie, dodatkowo – jeśli wynika to z diagnozy potrzeb – w szkolnym programie profilaktyczno-wychowawczym. O treści zapisów decyduje szkoła, ale zapisy muszą być zgodne z ustawą o Prawie oświatowym.

Podczas organizacji wolontariatu powinny być wykorzystane już obowiązujące w szkole procedury (np. dotyczące zbierania zgód rodziców na udział uczniów w zajęciach pozalekcyjnych czy wolontariacie, na przetwarzanie danych osobowych i wykorzystanie wizerunku). Jedynymi dokumentami dodatkowymi powinny być:

• porozumienie szkoły jako organizatora wolontariatu z wolontariuszem (w przypadku osób niepełnoletnich – jego opiekunami prawnymi) – w przypadku organizacji wolontariatu szkolnego wewnątrz placówki;
• umowa o współpracy między szkołą a zewnętrznym organizatorem wolontariatu – w przypadku jeśli to zewnętrzny podmiot organizuje i koordynuje szkolny wolontariat;
• jasne i zrozumiałe zasady zakończenia i docenienia wolontariatu – ważne jest to zwłaszcza w kontekście wpisywania na świadectwie informacji o szczególnych osiągnięciach uczniów w obszarze aktywności społecznej.

Porozumienie to dokument, na mocy którego wolontariusz wykonuje świadczenia na rzecz organizatora wolontariatu – wspominaliśmy o tym na początku artykułu.