Formalności w wolontariacie – podstawowe kwestie

Przede wszystkim, w Polsce kwestie wolontariatu reguluje Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Kluczowe kwestie formalności w wolontariacie, o których warto pamiętać, to zaś:

• prawa i obowiązki wolontariuszy oraz organizacji,
• porozumienie wolontariackie,
• ubezpieczenie NWW,
• wiek wolontariuszy a ich zaangażowanie w wolontariat, a także
• specyfika wolontariatu w szkołach.

O wszystkich tych aspektach dowiesz się poniżej!

Prawa i obowiązki wolontariuszy i organizacji

Wolontariusze mają prawo m.in. do:

• informacji o ryzyku dla zdrowia i bezpieczeństwa, związanym z wykonywanymi zadaniami,
• wykonywania świadczeń w higienicznych i bezpiecznych warunkach,
• korzystania ze szkoleń,
• otrzymania zwrotu kosztów poniesionych w trakcie wykonywania świadczeń,
• otrzymania referencji,
• powierzenia zadań osobie trzeciej, która posiada niezbędne kwalifikacje do ich wykonania.
• otrzymania diety i zwrotu kosztów przejazdu w przypadku podróży służbowej.

Każdy wolontariusz ma także obowiązek:

• posiadania narzędzi oraz kwalifikacji niezbędnych do wykonania powierzonych zadań,
• przedstawienia pisemnej zgody rodziców lub opiekunów na bycie wolontariuszem (jeśli nie ma ukończonych 18 lat).
• wykonywać swoje zadania starannie,
• ponoszenia odpowiedzialności za wyrządzone szkody.

Porozumienie wolontariackie

Porozumienie to dokument, który określa:

• zakres prac wolontariusza,
• sposób i miejsce ich wykonywania,
• czas współpracy,
• warunki rozwiązania porozumienia,
• odpowiedzialność́wolontariusza (nieobligatoryjne).

Przede wszystkim pamiętajcie, że jeśli wolontariat trwa krócej niż 30 dni, porozumienie może być zawarte w formie ustnej. Jeżeli natomiast umowa zawierana jest na okres dłuższy niż 30 dni lub na czas nieokreślony – porozumienie należy zawrzeć na piśmie.

Co ważne, podpisane porozumienie jest podstawą ubiegania się w ZUS o odszkodowanie w razie zaistnienia wypadku przy pracy. 

Przygotowaliśmy przykładowe porozumienie dla wolontariatu tradycyjnego i dla e-wolontariatu

Podpisanie porozumienia może być jednak trudne do wykonania w projektach masowych, angażujących wielu wolontariuszy, opartych na crowdsourcingu. Wtedy sugerujemy przygotowanie regulaminu, którego przeczytanie i akceptacja będzie warunkiem koniecznym do rozpoczęcia współpracy na zasadzie e-wolontariatu.

Zobacz przykładowy regulamin: platforma TuDu.org.pl

Ubezpieczenie NWW

Wolontariusze objęci są ubezpieczeniem od następstw nieszczęśliwych wypadków. W zależności od okresu współpracy organizacji i wolontariusza, możliwe są trzy przypadki:

1. Jeśli umowa wolontariacka trwa krócej niż 30 dni, organizacja lub instytucja ma obowiązek ubezpieczyć wolontariusza od następstw nieszczęśliwych wypadków.
2. Jeśli porozumienie zostało zawarte jest na czas nieokreślony, organizacja lub instytucja ma obowiązek ubezpieczyć wolontariusza na okres pierwszych 30 dni wykonywania świadczeń.
3. Jeśli umowa została podpisana na okres dłuższy niż 30 dni, organizacja lub instytucja nie musi ubezpieczać wolontariusza od następstw nieszczęśliwych wypadków, ponieważ przysługuje mu ubezpieczenie na mocy ustawy [Ustawa o zaopatrzeniu z tytułu wypadków lub chorób zawodowych powstałych w szczególnych okolicznościach (Dz.U. z 2002 r. Nr 199, poz. 1674)] – jest objęty ubezpieczeniem od pierwszego dnia obowiązywania porozumienia.

Jednocześnie, trzeba podkreślić, że prawo często „nie nadąża” za dynamicznymi zmianami i cyfryzacją wolontariatu. Na ten moment nie znamy bezpośrednio przypadku w Polsce, gdy podczas wolontariatu online zdarzył się wypadek i wolontariusz otrzymał odszkodowanie, ani nie posiadamy wiedzy o istnieniu jakiejkolwiek ekspertyzy dotyczącej formalności, jakich wymaga ZUS w przypadku ubezpieczenia dla e-wolontariuszy. 

Wiek wolontariuszy

Wolontariuszem może zostać każdy, bez względu na wiek. Jednocześnie, w przypadku osób niepełnoletnich potrzebna jest jednak zgoda opiekuna. Dlaczego?

Otóż wolontariat świadczony jest na podstawie umowy (porozumienia), a zasady zawierania umów reguluje Kodeks Cywilny. Zgodnie z Kodeksem, aby zawrzeć umowę, osoby niepełnoletnie potrzebują zgody rodzica lub opiekuna prawnego. Zgoda taka może być osobnym dokumentem lub może być częścią zawieranego porozumienia wolontariackiego. Co więcej, osoby które nie ukończyły 13 roku życia nie mogą samodzielnie zawrzeć takiej umowy – w tym przypadku umowę w ich imieniu zawiera rodzic lub prawny opiekun.

Dodatkowo warto pamiętać, że ze istnieją takie rodzaje działań, w których jest wymagane od wolontariuszy i wolontariuszek posiadanie specjalnych kwalifikacji, wykształcenia czy pełnoletniości. Ponadto, każdy organizator wolontariatu może narzucić określone kryterium wieku wolontariuszy, z uwagi na specyfikę zadań w programie wolontariatu. 

Specyfika wolontariatu w szkołach

Osobnym zagadnieniem jest wolontariat w szkole. W tym przypadku, oprócz Ustawy o wolontariacie, regulacje w tym zakresie zawierają także ogólne dokumenty oświatowe. Jest to przede wszystkim Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 roku – Prawo oświatowe (Dz.U. 2017, poz. 59) oraz Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej (Dz.U. 2017, poz. 610, Dz.U. 2017, poz. 356 oraz Dz.U. 2018, poz. 467).

Zgodnie z Ustawą, szkoły muszą tworzyć uczniom i uczennicom możliwość angażowania się w wolontariat. Odpowiednie zapisy dotyczące wolontariatu powinny znaleźć się we właściwych dla każdej placówki aktach prawa wewnątrzszkolnego – obligatoryjnie w statucie, dodatkowo – jeśli wynika to z diagnozy potrzeb – w szkolnym programie profilaktyczno-wychowawczym. O treści zapisów decyduje szkoła, ale zapisy muszą być zgodne z ustawą o Prawie oświatowym.

Podczas organizacji wolontariatu powinny być wykorzystane już obowiązujące w szkole procedury (np. dotyczące zbierania zgód rodziców na udział uczniów w zajęciach pozalekcyjnych czy wolontariacie, na przetwarzanie danych osobowych i wykorzystanie wizerunku). Jedynymi dokumentami dodatkowymi powinny być:

• porozumienie szkoły jako organizatora wolontariatu z wolontariuszem (w przypadku osób niepełnoletnich – jego opiekunami prawnymi) – w przypadku organizacji wolontariatu szkolnego wewnątrz placówki;
• umowa o współpracy między szkołą a zewnętrznym organizatorem wolontariatu – w przypadku jeśli to zewnętrzny podmiot organizuje i koordynuje szkolny wolontariat;
• jasne i zrozumiałe zasady zakończenia i docenienia wolontariatu – ważne jest to zwłaszcza w kontekście wpisywania na świadectwie informacji o szczególnych osiągnięciach uczniów w obszarze aktywności społecznej.

Jeżeli potrzebujesz więcej informacji na temat kwestii formalno-prawnych e-wolontariatu w szkole, zapraszamy do lektury naszego poradnika dla nauczycieli E-wolontariat w szkole.

Polecamy także kompendium o szkolnych programach wolontariatu opracowane przez Centrum Edukacji Obywatelskiej.